Crush Sendromu veya rabdomiyoliz deprem gibi doğal afetler veya savaş gibi olaylar sonucu felakete uğrayan kişilerde gelişebilen ciddi bir klinik durumdur. ezilme, çarpışma, göçük altında kalma, darbe alma ve uzun süreli sıkışma ve hareketsizlik durumlarının sonucunda meydana gelir.

Hızlı ve etkili bir tedavi olmaması durumunda kasların aşırı derecede ezilmesi ölümle sonuçalanabilecek bir sürece götürebilir. Crush sendromunun tüm vücut ve böbrekler üzerindeki olumsuz etkilerini önlemek için erken ve hızlı hareket etmek gerekiyor. Sağlıklı kas hücrelerinde olması gereken sıvı, bazı proteinler ve bazı iyonlar (potasyum gibi) bu kaslar hasar gördüğünde kas dokusunu terk eder ve dolaşıma girer. Normalde dolaşımda olmaması veya değişik konsantrasyonlarda bulunması gereken bu maddeler kalp ve böbrekler başta olmak üzere birçok organ ve dokuda birikerek çeşitli hasarlara yol açar. Şok gelişimi; zedelenen kaslardaki azot oksite bağlı damar genişlemesi, hiperkalemi ya da hipokalemi ile hızlanarak tüm dolaşım sistemini olumsuz etkiler.

Komplikasyonları

  • Tansiyon Düşüklüğü (Hipotansiyon)
  • Kalp Yetmezliği
  • Solunum Yetmezliği
  • Şok
  • Akut Böbrek Yetmezliği
  • Kardiyak Aritmiler

Crush sendromuna belirli bir kas kütlesinin maruz kaldığı travmanın doğrudan etkisinin yanı sıra, bu travma sonrasında ortaya çıkan bölgesel ödem ve kanamanın kası kendisini saran kılıfın (fasya) içerisinde sıkıştırması da neden olabilir. Bu durum kompartman sendromu olarak adlandırılır. Böyle bir durumda kas kitlesi travma ile görmediği hasarı artan basınç nedeniyle görür ve bu durum crush sendromuna yol açar ve yine kas hücrelerini tahrip eder. Crush Sendromuna eşlik eden en önemli semptomlardan birisi hiperpotasemidir. Böyle hastalar için esas olan derhal IV sıvı replasmanı tedavisine başlanmasıdır.

Bu tedavinin akut renal yetmezlik gelişmesini önlemede ve prognoz üzerine olumlu etkileri bilinmektedir. Hemşirelik bakımı da bu hastalar için çok önemlidir.

Crush Sendromunda İlk Yardım

  1. Kazazedenin ve kurtarıcının güvenliği sağlanır.
  2. Kazazedenin yaşam fonksiyonları yakından izlenir. (Solunum, dolaşım, nörolojik değerlendirme)
  3. Kazazedenin kimlik bilgileri kaydedilir.
  4. Olanak varsa periferik damar yolu enkaz altında iken açılır.
  5. IV sıvı olarak izotonik NaCl tercih edilir.
  6. Enkaz altında çıkarılan kazazedenin servikal ve vertebral stabilizasyonu sağlanır.
  7. Kazazedenin gözleri ışığa karşı korunur.
  8. Diğer sistem fonksiyonları ve travma bölgeleri değerlendirilir.
  9. Vücut ısısı korunur.
  10. En yakın kapsamlıı sağlık kuruluşuna transportu ve hospitalizasyonu sağlanır.

 

Crush Sendromunda Beslenme

Deprem bölgesinde enkazdan çıkarılan depremzedelere yapılan ilk yanlış müdahale su veya meyve suyu verilmesi. Bu yanlış müdahale, kas dokusunda biriken hücre içi sıvının kana karışarak böbrek, karaciğer gibi organların fonksiyonlarını bozarak ölüme yol açmasına neden olabilir.

Hastanede tıbbi tedavisi devam eden depremzedelere 2-3 gün “Crush Sendromu diyeti” uygulanır. Daha sonra hastanın durumuna göre kronik böbrek yetmezliği için diyet tedavisine başlanabilir. Bu beslenme planında dikkat edilmesi gereken ana noktalardan biri protein ve potasyum seviyelerini düşük tutmaktır. Crush Sendromu olan kişilerde kan potasyum seviyeleri tehlikeli seviyelere çıkabileceğinden, tedavi sırasında kan potasyum seviyelerinin düşürülmesi önemlidir. Bu nedenle akut vakalarda potasyum içeriği yüksek olan yiyeceklere dikkat etmek gerekir.

Özellikle sucuk, salam, sosis, pastırma gibi şarküteri ürünleri, soya ürünleri, çekirdek, fındık, badem, ceviz ve kuru meyveler akut durumlarda tüketilmemelidir.

Muz, hurma, armut, kivi gibi meyveler ve pancar, kereviz, domates, salatalık, ıspanak, havuç ve bezelye gibi sebzeler; nohut, kuru fasulye, mercimek gibi kuru baklagil yemekleri de akut durumda yasaktır.

Çikolata, tahin, pekmez, kahve, kolalı içecekler, süt tozu ve hazır meyve sularından da uzak durmakta fayda var.

Ancak hastanelere erişimi olmayan insanlar deprem bölgesinde ne yiyeceklerini bilemiyorlar ve bulabildiklerini tüketmek zorunda kalıyorlar. Bu gibi durumlarda mümkünse kişiye beyaz ekmek, tuzsuz zeytin, yumuşak peynir ve bal verilebilir. Mümkünse un çorbası ve pirinç pilavı tercih edilebilir. Sıcak yemek erişimi yoksa da nişastalı bisküviler ya da nişastalı muhallebi gibi gıdalar tüketilebilir.

Verilen öneriler ve aşağıdaki örnek diyet listesi Ankara Etlik Şehir Hastanesi'nde doktor ve beslenme uzmanlarının kontrolünde ezilme sendromu tanısı alan depremzedelere uygulanan 2-3 günlük diyet programına dayanmaktadır. Bu nedenle Crush Sendromu olan depremzedelerin acil bir şekilde tıbbi tedavisinin başlaması, yapılan tahlil ve kontrollere göre doktor ve diyetisyen eşliğinde beslenme tedavisinin sağlanması gerekmektedir.

 

Yetişkin Crush Sendromu Diyeti

SABAH:

  • 1 Adet Haşlanmış Yumurta
  • 7-8 Tane Tuzsuz Zeytin (25 gr)
  • 1 Kutu Bal
  • 1 Roll Tuzsuz Beyaz Ekmek

1.ARA ÖĞÜN:

  • 1 Bardak Limonata

ÖĞLE:

  • 1 Kase Un Çorba
  • 6 Yemek Kaşığı Pirinç Pilavı

2.ARA ÖĞÜN:

  • 2 Adet Nişastalı Un Kurabiyesi
  • 1 Bardak Limonata

AKŞAM:

  • 1 Kase Un Çorba
  • 30 Gr Tavuk
  • 6 Yemek Kaşığı Pirinç Pilavı

3.ARA ÖĞÜN:

  • 1 Kase Mısır Nişastalı Sulu Muhallebi (Şekerli)
  • 1 Adet Nişastalı Un Kurabiyesi

 

Çocuk Crush Sendromu Diyeti

SABAH:

  • 1 Adet Haşlanmış Yumurta
  • 7-8 Tane Tuzsuz Zeytin (25 gr)
  • 1 Kutu Bal
  • Yarım Roll Tuzsuz Beyaz Ekmek

1.ARA ÖĞÜN:

  • 1 Bardak Limonata

ÖĞLE:

  • 1 Kase Un Çorba
  • 3 Yemek Kaşığı Pirinç Pilavı
  • 2.ARA ÖĞÜN:
  • 2 Adet Nişastalı Un Kurabiyesi
  • 1 Bardak Limonata

AKŞAM:

  • 1 Kase Un Çorba
  • 30 Gr Tavuk
  • 3 Yemek Kaşığı Pirinç Pilavı

3.ARA ÖĞÜN:

  • 3 Adet Pronat Bisküvi
  • 1 Kutu Bal
Crush Sendromu
Deprem
Afet Durumlarında Beslenme